ARCHIDIECEZJA KOWIEŃSKA

Kuria Metropolitalna:
Rotušės a. 14a
LT–3000 Kaunas
Tel. +370 37 40 90 26
Fax +370 37 32 00 90
E-mail: kurija@kn.lcn.lt
Web Site: kaunas.lcn.lt

Arcybiskup – Sigitas TAMKEVIČIUS SJ

Streszczenie

Archidiecezja kowieńska (Kaunas) utworzona razem z założeniem osobnej kościelnej prowincji Litwy w roku 1926 mocą apostolskiej konstytucji papieża Piusa XI Lithuanorum gente. Po ogłoszeniu niepodległości Litwy w roku 1918 wspomnianym aktem Stolicy Apostolskiej uporządkowano granice diecezji pozostałych na terytorium Republiki Litewskiej. Podkreślając tradycję państwowości Litwy ze stolicą w Wilnie (Vilnius) prowincja kościelna nazwana została "litewską", a nie "kowieńską". Archidiecezja kowieńska ukształtowana została w wyniku podziału terytorium dotychczasowej diecezji miednickiej (żmudzkiej) utworzonej w r. 1417 na trzy biskupstwa: kowieńskie, poniewieskie (Panevėžys) i telszewskie (Telšiai). Ze strony południowej archidiecezja Kowieńska graniczy z diecezją wiłkowyską (Vilkaviškis), ukształtowana z części byłej diecezji sejneńskiej. Część miasta Kowna na południowym brzegu Niemna należało do diecezji wiłkowyskiej. Kowno, centrum metropolii kościelnej, w latach 1919-1940 było tymczasową stolicą Republiki Litewskiej.

W dwudziestoleciu międzywojennym żywemu rozwojowi społecznemu i kulturalnemu towarzyszyła działalność socjalna i oświatowa Kościoła. Od 1922 roku był czynny Wydział teologiczny i filozoficzny zintegrowany z Uniwersytetem Litewskim w Kownie (później od r. 1930 pod nazwą Uniwersytetu Witolda Wielkiego, Universitas Vytauti Magni).

Zakony męskie i żeńskie, założone w różnych miejscowościach archidiecezji, pracowały w dziedzinach oświaty, wychowania, kultury i pomocy socjalnej. Działalność zrzeszeń oraz organizacji katolickich była koordynowana przez Centrum Akcji Katolickiej założone w 1919 r. Jednym z najwybitniejszych wydarzeń życia kościelnego tego okresu był I Eucharystyczny Kongres Litwy w Kownie w 1934 r. W tymże roku odbył się Synod archidiecezji kowieńskiej.

Druga wojna światowa, okupacja nazistowska i sowiecka przeszkodziły w rozwoju całego społeczeństwa Litwy, a tym samym także i archidiecezji kowieńskiej. W 1944 r. w obliczu groźby okupacji sowieckiej archidiecezję i kraj opuścił arcybiskup Juozapas Skvireckas, który stał na czele metropolii od czasu jej założenia w 1926 r, Później archidiecezją rządzili nie biskupi ordynariusze, ale wikariusze kapitularni, czy administratorzy apostolscy, doświadczając bardzo wielkich prześladowań ze strony władz sowieckich. W dziesięcioleciach okupacji sowieckiej w Kownie działało jedyne na Litwie seminarium duchowe. Kierownictwo seminarium, podobnie jak większość kleru, czy wiernych doznało wiele trudności oraz prześladowań; działalność oświatowa, społeczna i charytatywna Kościoła była zakazana; zakony były przymusowo zamknięte; mnóstwo księży i wiernych uwięziono lub deportowano. Pomimo prześladowań katolicy bronili swoich praw przez prasę podziemną, nielegalne wspólnoty, ruchy oraz pielgrzymki.

Z początkiem procesów liberalizacji w Związku Radzieckim na końcu lat osiemdziesiątych Kościół odegrał ważną rolę przyczyniając się do budowania społeczeństwa demokratycznego. W 1989 r. kardynał Vincentas Sladkevičius został arcybiskupem Kowna. Po odzyskaniu państwowej niepodległości na Litwie odbudowano lub stworzono wiele instytucji i organizacji kościelnych. Stosunkowo dużo międzydiecezjalnych instytucji i centrów koordynacyjnych w pierwszych latach wolności ulokowano w Kownie. W 1990 r. w Uniwersytecie Witolda Wielkiego odtworzono Wydział Teologii Katolickiej, czynny do okupacji sowieckiej.

W 1991 r. Stolica Apostolska reorganizowała kościelną prowincję Litwy tworząc dwie metropolie - kowieńską i wileńską. W 1997 r. utworzona nowa diecezja szawelska (Šiauliai), wcielająca część północnych parafii wcześniej byłych w archidiecezji kowieńskiej. Od tej pory kościelną metropolię kowieńską tworzą archidiecezja kowieńska oraz diecezje szawelska, telszewska oraz wiłkowyszska. Obecnie na terytorium archidiecezji Kowieńskiej mieszka około 760 tys. ludzi, z których około 500 tys. są katolicy. W 2000 roku w 92 parafiach oraz 8 rektoratach archidiecezji pracowało 123 księży.

W 1993 r. odbywając podróż apostolską w krajach Bałtyckich papież Jan Paweł II odwiedził Kowno oraz główne sanktuarium archidiecezji w Szydłowie (Šiluva). Ojciec Święty dodał znacznych duchowych bodźców życiu wiernych. W 1996 r. do kierownictwa archidiecezją Kowieńską naznaczony arcybiskup Sigitas Tamkevičius SJ, wcieliwszy doświadczenie duchowej rezystancji czasów sowieckich do współczesnej perspektywy odnowy posoborowej.

Przygotowanie do Wielkiego Jubileuszu r. 2000 oraz świąteczne imprezy jubileuszowe zespoliły wiernych archidiecezji. Podkreślając ciągłość tradycji, główne święto Wielkiego Jubileuszu, II Kongres Eucharystyczny, odbyło się w Kownie.

W Roku Jubileuszowym obchodząc pamięć świadków wiary XX stulecia w Rzymie, w spisie martyrologium było 14 osób z archidiecezji kowieńskiej. Zaczęto proces beatyfikacyjny dwóch dziewic świeckich: Adelė Dirsytė oraz Elena Spirgevičiūtė.

Centrum przyciągania duchowego archidiecezji jest sanktuarium Maryjne w Szydłowie. Obok wielu pomników architektury i sztuki jest słynny pokamedulski klasztor w Pożajściu (Pažaislis). Powoli rekonstruowany pomnikowy kościół Zmartwychwstania w Kownie symbolizuje okres odnowy. W archikatedrze bazylice św. św. Piotra i Pawła rozbrzmiewają drogowskazy kazań czołowych duszpasterzy archidiecezji. W katedrze miejsce wiecznego odpoczynku znaleźli czcigodni pasterze: kardynał Vincentas Sladkevičius (1920-2000), arcybiskup Juozapas Skvireckas (1873-1959), biskup Motiejus Valančius (1801-1875). Zwłoki zmarłego w Kownie błogosławionego arcybiskupa Jurgisa Matulaitisa (Jerzego Matulewicza) przez pewien czas były pochowane w tejże katedrze.